Jozef W. Cornelis

Herman Van der Poorten schreef over hem: “de figuur van Jozef Cornelis heeft mij altijd geboeid. Vooreerst als mens, omdat hij nooit gebonden is geweest aan gangbaar geachte gedragspatronen, maar omdat hij steeds getracht heeft zichzelf te zijn. Vervolgens als kunstenaar, omdat hij, trouw aan zijn thema’s en techniek, een immer groter gevoelsgeladenheid, die zijn eigenheid onmiskenbaar accentueert, tot uiting heeft weten te brengen.”

Jozef oftewel ‘ons Joske’ begon zijn middelbare school aan de Cadixstraat te Antwerpen  — we zouden dat nu een kunsthumaniora noemen. Op 16 jaar reeds ruilde hij die in voor een opleiding aan de Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen. Even later maakte hij daar kennis met Gustaaf C. De Bruyne, die zijn mentor zou worden: meester en leerling konden het daar zo goed met elkaar vinden dat Jozef keer op keer werd gebuisd om toch maar bij De Bruyne in de klas te blijven. Vervelend, want Jozef Cornelis haalde telkens prijzen binnen. Niet allemaal, want zijn concurrente was Liliane Van Hove. Water en vuur bleken voldoende raakpunten te hebben, want ze kregen samen een zoon, genaamd naar hun gemeenschappelijke leermeester.

Er is een stevige invloed geweest van professor op student, maar Cornelis ontwikkelde al snel zijn eigen geometrische stijl: de composities zijn gesteld op cirkels en driehoeken. Die constructielijnen werden door Jozef niet uitgewist, maar gingen deel uitmaken van het eindproduct. Het meetkundige lijnenspel gecombineerd met personen hebben geleid tot een unieke vorm van figuratieve sierkunst.

Jozef Cornelis was merkwaardig, als mens, als kunstenaar, als leraar. Hij was een uitgesproken humanist in de omgang; in zijn werk plaatste hij de mens centraal. De afgebeelde personen komen vaak bekend voor: er is dikwijls enige gelijkenis, het lijken bijna portretten. Jef was echter éérder een graficus dan een kunstschilder - naast de 'schilderijen', maakte hij trouwens talloze etsen. Niettemin beheerste Jef Cornelis het volledige palet van pasteltekenen, over aquarellen en zelfs olieverf met het paletmes. Die methoden interesseerden hem niet voor zijn eigen creaties - hij zwoer bij tempera en olieverfglacis - maar zijn brede kennis stelde hem in staat al zijn leerlingen persoonlijk te begeleiden in hun eigen kunsten.

Jozef Cornelis begon zijn carrière als leraar aan de Academie van Lier op de Vismarkt, medio jaren zestig: hij zou daar vijftien jaar lang lesgeven. Het jonge gezin Cornelis – Van Hove verhuisde naar Lier. ‘Jef en Mieke’ raakten er al snel bekend en geliefd, niet in het minst omdat Jef zich graag liet opmerken in de cafetaria van tennisclub Zevenbergen, waar Mieke hem laat op de avond kwam zoeken. Ja, hij sloeg ook een balletje, maar strompelde steeds gehavend en met brik roodgegekleurd van het veld. Als een stier die een zoveelste torero had getrotseerd.

De Lierse studenten hielden van hun leraar. Hij verzorgde er de gesmaakte opleiding sierkunsten. Het nonconformisme trok velen aan, vooral vele talentvolle studentes. Einde jaren zeventig verliet Jef Mieke voor één van zijn studentes Diane, ging in Mortsel wonen, maar hij hield zijn atelier aan de Antwerpse Steenweg te Lier.

Het Lierse beleid had natuurlijk moeite met het rebelse gedrag: Cornelis heeft jarenlang de druk om in het gareel van de toenmalige directeur Debie van de Academie van Lier te lopen weerstaan. Jef Cornelis ging niet door de knieën.

Laat het duidelijk zijn dat Cornelis een inspirerende en stimulerende leerkracht was, die er stond voor zijn studenten, maar die het niet zo nauw nam met de regels. Of beter gesteld: hij bekwaamde er zich in de regels naar zijn hand te zetten. Alsmaar meer mensen raakten erop gevlast hem te klissen. Jef Cornelis ging niet door de knieën.

Jef kandideerde in Lier om Debie op te volgen, en ondanks het feit dat hij werkelijk de hele reglementering van het onderwijs in Vlaanderen uit het hoofd had geleerd, raakte hij toch niet door het examen. Je kon zo de beleidsmensen in Lier horen zeggen: “Cornelis? Over mijn lijk!” En natuurlijk nam Jef geen blad voor de mond en ging hij het hen eens allemaal zeggen. Jef sprak dikwijls de waarheid, alleen was het café niet de geschikte plaats om met scherp op het Liers beleid te schieten in aanwezigheid ván het Liers beleid. In 2005 echter was hij niet langer persona non grata en werd zijn overzichtstentoonstelling in de bibliotheek van Lier zelfs ingeleid door de toenmalige Schepen van Cultuur.

In Schoten kon Jef Cornelis zijn droom over een eigen school waarmaken. In de periode 1981-1996 was hij directeur van de Schotense Academie voor Beeldende Kunsten, waar hij ook leraar vrije grafiek was. Hij woonde er met zijn nieuwe echtgenote Marleen aan de Churchilllaan.

Deze directeur kende zijn 150 studenten, van zesjarigen tot tachtigjarigen, allen bij naam en volgde persoonlijk hun leertraject. ‘Mijnheer Directeur’ (zo werd hij soms aangesproken, tot zijn grote ergernis) zorgde voor onderwijs in theorie en kunstgeschiedenis … organiseerde studiereizen naar Praag, Provence, Italië, maar ook feesten om het kalenderjaar én het schooljaar af te sluiten. Daarbij werd al eens paella geserveerd en klaargemaakt door zijn boezemvriend en mecenas Etienne Van der Elst.

Er hing een bijzondere sfeer in deze academie, het was als een groep vrienden onder elkaar. Maar er werd ook gewerkt, hard gewerkt. Op het einde van het jaar werden jury’s georganiseerd om u tegen te zeggen; en ze waren het er steeds over eens dat de aanpak van de directeur, uiteindelijk zeer academisch, gestructureerd en interdisciplinair, kwaliteit opleverde. Maar Jef had nu eenmaal een reputatie. Het beleid was hem minder vijandig dan in Lier, toch werd hij met argusogen gevolgd.

In 1996 droeg de gemeente Schoten het beheer van de school over aan het stedelijk kunstonderwijs van Antwerpen en ging Jozef Cornelis met pensioen. Hij geeft vanaf dan meer tijd aan het eigen werk. Het lesgeven kon Jef niet laten en vele leerlingen bleven privéles volgen. Jef beperkte dat tot de donderdagen die evolueerden tot een soort van audiënties. In de loop van de namiddag gaf hij les, ’s avonds schaarden de leerlingen zich rond de tafel. Met de tijd kwamen er ook andere vrienden op donderdag langs en verschoof het accent van privéles naar festijnen. ‘Donderdag’ werd een begrip.

‘Jefke’ en ‘Gertje’ vonden elkaar na het overlijden van hun respectievelijke echtgenoten Marleen en Etienne. Ze genoten samen intens en met volle teugen van het leven, aan de Jennevalstraat of in hun paradijs te Nulès, in Spanje. Ze reisden, planden volgende reisbestemmingen en waren vast besloten hun liefdesgeluk te bezegelen in Egypte.

Jozef Cornelis overleed te Burriana op dinsdag 14 juni.